Realizacja zadań finansowanych z funduszu Przeciwdziałania COVID-19
Nr ewidencyjny: P/22/007
Data publikacji: 2023-09-28 11:00
Dział tematyczny: finanse publiczne
WWW: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/22/007/
W ocenie Najwyższej Izby Kontroli zarówno trudne uwarunkowania społeczno-gospodarcze, w których utworzono Fundusz Przeciwdziałania COVID-19 i w których nim zarządzano, jak również wystąpienie ekstraordynaryjnego stanu wywołanego epidemią nie usprawiedliwiały nieprzestrzegania prawa przez administrację rządową, w tym niestosowania zasady jawności i przejrzystości postępowania w zakresie gospodarowania środkami publicznymi.
Wyjątkowa sytuacja związana z epidemią nie jest również wystarczającą przesłanką do zwolnienia z obowiązku rzetelnego działania w zakresie wdrożenia mechanizmów gwarantujących gospodarne wydatkowanie środków publicznych.
Nadzwyczajne okoliczności wywołane epidemią nie mogą stanowić wytłumaczenia podstawowych zaniedbań w zarządzaniu Funduszem ani rozwiązań zagrażających systemowi finansów publicznych, szczególnie że rozwiązania przyjęte w pierwszym okresie epidemii kontynuowano również w latach kolejnych.
W wyniku zmiany formy organizacyjnej i prawnej Funduszu, z państwowego funduszu celowego na fundusz obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego, gospodarowanie środkami Funduszu przestało podlegać przepisom ustawy o finansach publicznych, między innymi w zakresie planowania i nadzoru.
W konsekwencji istotna część środków została wyłączona spod kontroli przewidzianej w ustawie o finansach publicznych dla środków publicznych.
Do kluczowych obszarów nieefektywnego zarządzania Funduszem należy zaliczyć:
- rozproszoną odpowiedzialność,
- nierzetelną organizację procesu opracowania planu finansowego Funduszu,
- utrzymywanie środków na rachunkach w kwotach przewyższających realne potrzeby przez długie okresy,
- nieprzejrzyste zasady przyznawania środków jednostkom samorządu terytorialnego na cele inwestycyjne,
- brak udokumentowanego nadzoru nad Funduszem i monitorowania efektów rzeczowych uzyskanych z przyznanych środków.
Sprawozdania z realizacji programów-rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych oraz Programu Inwestycji Strategicznych nie zawierały też danych w zakresie efektów.
W każdym z tych obszarów stwierdzono liczne nieprawidłowości polegające przede wszystkim na:
- braku udokumentowanych analiz planowanych i zapotrzebowanych środków z Funduszu, a także analiz płynności Funduszu,
- braku dokumentacji poświadczającej przeprowadzenie oceny wniosków jednostek samorządu terytorialnego pod kątem spełnienia kryteriów dofinansowania,
- przyznaniu wsparcia na podstawie wniosków niespełniających wymogów formalnych,
- rekomendowaniu Prezesowi Rady Ministrów wniosków, które nie zostały rekomendowane przez wojewodów,
- braku uzasadnienia odmiennych decyzji w przypadku zbliżonych rzeczowo inwestycji czy jednoosobowym podejmowaniu decyzji.
Członkowie Komisji do spraw Wsparcia Jednostek Samorządu Terytorialnego nie przedstawili NIK pisemnych oświadczeń o zachowaniu poufności i bezstronności. Natomiast członkowie Komisji do spraw Wsparcia Programu Inwestycji Strategicznych, w pierwszym składzie, byli zobowiązani do zachowania poufności i bezstronności, ale w drugim składzie takiego obowiązku na nich nie nałożono.
Osoby odpowiedzialne za nieprawidłowości udzielały NIK niespójnych wyjaśnień, wskazywały na obowiązujący stan prawny i na brak pamięci ze względu na dużą liczbę rozpatrywanych wniosków i upływ czasu.
